Mensen betalen een godsvermogen om één keer in hun leven walvissen te zien. Vliegen eerst naar Mexico, de Dominicaanse Republiek of een andere mondiale walvishotspot. Nemen vervolgens deel aan een peperdure walvisexcursie om dicht bij de ultieme mastodonten van de oceaan te komen. Met een beetje geluk zien ze dan hoe een dertig ton wegende bultrug zich aan het water onttrekt om vervolgens met een enorme knal weer op het wateroppervlak te landen. Indrukwekkend.
Noordzee
Op de keper beschouwd hoef je echter geen dag in het vliegtuig te zitten om leden van de walvisfamilie te spotten. Ze duiken ook op voor de Nederlandse Noordzeekust. Als je op het strand van Katwijk aan Zee naar de Noordzee tuurt, zul je echter geen getuige zijn van de luchtacrobatiek van bovengenoemde bultruggen of van langszwemmende blauwe vinvissen met lengtes van meer dan dertig meter. Wat je wel met een beetje geluk zult zien, zijn bruinvissen!
Gewone bruinvis
Bruinvissen zijn geen vissen maar zeezoogdieren. Zeezoogdieren die tot de walvisachtigen behoren: de tandwalvissen welteverstaan. In totaal zijn er zes soorten bruinvissen beschreven. De bruinvis die in de Noordzee voorkomt, wordt de gewone bruinvis genoemd. De andere bruinvissoorten zijn de Californische bruinvis, bruinvis van Burmeister, brilbruinvis, Indische bruinvis en de Dalls bruinvis.
Stompe snuit
De gewone bruinvis is iets kleiner dan de andere bruinvissoorten. Als ze worden geboren zijn ze tussen de 67-85 centimeter lang, met een gewicht van 6,4-10 kilogram. Volwassen exemplaren van beide geslachten kunnen doorgroeien tot 1,4-1,9 meter. De vrouwtjes zijn zwaarder, met een maximaal gewicht van ongeveer 76 kilogram vergeleken met 61 kilogram van de mannetjes. Het lichaam is robuust en de maximale omvang bevindt zich net voor de driehoekige rugvin. Het beest heeft een stompe snuit. De vinnen, rugvin, staartvin en rug zijn donkergrijs. De zijkanten zijn licht gespikkeld en lichtgrijs. De onderkant is veel witter, hoewel er meestal grijze strepen langs de keel lopen vanaf de onderkant van het lichaam.
Zeevarkens
Bruinvissen werden in het verleden zeevarkens genoemd. De stompe snuit roept de vergelijking op met varkens. Daarnaast werden bruinvissen tijdens de middeleeuwen veelvuldig gegeten. Daartoe werden ze gekookt en gevuld met kruiden. Volgens de traditie van de Rooms-Katholieke Kerk was het niet toegestaan om vis te eten op de vrijdagen, maar omdat bruinvissen geen vissen zijn maar zeezoogdieren, mochten zij wel de pan in.
Verontreiniging
Tot de jaren zestig van de vorige eeuw kwamen gewone bruinvissen veelvuldig voor langs de Nederlandse Noordzeekust. Daarna volgde een periode van dertig jaar van afwezigheid. Grootste boosdoeners waren verontreiniging van het zeewater en een sterke achteruitgang van de haringstand. Via de rivieren werden massa’s gifstoffen in de Noordzee geloosd die het water ernstig verontreinigden. Haringen behoren tot de belangrijkste prooidieren van de bruinvissen.
Gezonde populatie
Gelukkig keerde het tij in de jaren tachtig van de vorige eeuw. De rivieren werden veel schoner en loosden gifvrij water in de Noordzee. Daarnaast namen de aantallen haringen weer sterk toe. Op dit moment wordt het aantal gewone bruinvissen in de Nederlandse Noordzee geschat om meer dan 75.000 stuks: een gezonde populatie!
