Een ecosysteem is een samenspel tussen alle organismen die in een bepaald natuur gebied voorkomen met hun niet-levende omgeving. Een gezond ecosysteem hangt van veel factoren af. Niet is de laatste plaats de aanwezigheid van toppredators. Zij zorgen ervoor dat dieren die ziek of minder sterk zijn uit het systeem verdwijnen waardoor uiteindelijk de beste genen worden doorgegeven. Dieren die aan de top van de voedselketen bivakkeren kunnen echter ook de fragiele balans die in een ecosysteem heerst dusdanig verstoren waardoor bepaalde diersoorten definitief uit het systeem verdreven worden.
Vossen
Vossen zijn één van de toppredators van Nederland die zich in vrijwel alle Nederlandse ecosystemen manifesteren; óók in de duinen. Als je door het duinlandschap van Katwijk aan Zee struint, bestaat er een kans dat je ze spot. Vossen zijn echter schuw en maken zich snel uit de voeten als ze door mensen opgemerkt worden.
Een vos is constant op rooftocht. Hij moet wel. Dagelijks moet namelijk meer dan 500 gram aan voedsel gevangen en verzameld worden om hem in leven te houden. Reintje is een opportunistische omnivoor: hij vreet bijna alles. Als kevers, krekels, sprinkhanen, muizen, raten, hazen, egels en vogels op zijn pad komen, moeten zij vrezen voor hun leven. Kikkers, padden en andere glibberbeestjes daarentegen hebben niets te vrezen: die lust hij niet. Naast dieren staan ook planten op het menu van de vos. Zo eten ze maar al te graag hun buikje rond met vruchten en noten.
De opportunistische kant van de vos laat zich bijvoorbeeld zien tijdens het massaal uitkomen van ganzenkuikens in de Oostvaardersplassen. Het hele voorjaar kan hij dan leven van de babyganzen die hij in grote getale rücksichtslos te grazen neemt. Dit fascinerende jachttafereel is op een indrukwekkende wijze in beeld gebracht in de film ‘De Nieuwe Wildernis’.
Konijnen
Maar het lievelingskostje van de vos is het konijn. Die vindt hij zo lekker. Het liefst eet hij de hele dag Flappie’s en Snuffie’s. Vroeger was dat geen probleem: in ons land wemelde het van de konijnen. Overal waar je keek zag je konijnen wegschieten. Vanaf 1954 veranderde alles. Toen zag je geen konijnen meer wegschieten. Zij bleven doodstil zitten met gezwollen ogen en lippen. Het myxomaevirus veroverde Nederland en roeide maar liefst negentig procent van de konijnenpopulatie uit. Alsofdat nog niet genoeg was, meldde zich nog een tweede dodelijk konijnenvirus in Nederland: calicivirus. Al met al staat het konijn hede ten dage in ons land op de rode lijst van bedreigde diersoorten!
Tapuiten
Tapuiten zijn kleine zangvogeltjes met een karakteristieke staarttekening. Door deze staarttekening is hij voor vogelspotters gemakkelijk te determineren. Helaas is de tapuit een erg zeldzame vogelsoort in Nederland met slechts een paar honderd broedparen. Derhalve vinden we de tapuit ook terug op de rode lijst van bedreigde diersoorten. Tapuiten broeden ook langs de Nederlandse kust; op slechts enkele plekken. Ze zoeken daar bij voorkeur verlaten konijnenholen uit om hun eitjes te leggen.
En daar wringt de schoen. Zoals boven geschetst huppelen er namelijk niet veel konijnen meer rond in het Nederlandse landschap. Oók niet in de duinen. Het aantal konijnenholen (tapuitkraamkamers) is dus ook beperkt. Bovendien moet het selecte groepje konijnen dat bestand is tegen het myxomae- en calicivirus en langs die weg weet te overleven, constant op z’n hoede zijn voor rovende vossen. Vossen die bovendien het konijn bovenaan hun menukaart hebben geplaatst. Op deze manier is toppredator vos een grote bedreiging voor het konijn én (direct en indirect) de tapuit in de Nederlandse duinen!
